karl Popper "κλειστή κοινωνία-ανοιχτή κοινωνία"

Ο Αυστριακός φιλόσοφος Κarl Popper (1902-1994)  εισήγαγε και καθιέρωσε με το βιβλίο του «Η ανοιχτή κοινωνία και οι εχθροί της», τις έννοιες της ανοικτής και κλειστής κοινωνίας.

Ως το αρχέτυπο της «κλειστής κοινωνίας», κατά τον Πόπερ, ορίζεται η κοινότητα του γένους ή της φυλής, στην οποία τα πάντα ρυθμίζονται από τη θρησκεία, τις μαγικοθρησκευτικές απαγορεύσεις και όπου η εξουσία και η γενικότερη κοινωνική ζωή λειτουργεί με τέτοιους όρους, ώστε δεν υπάρχει η δυνατότητα ανάληψης πρωτοβουλιών από τα άτομα. Η κοινότητα-κοινωνία δηλαδή, λειτουργεί σχεδόν σαν βιολογικός οργανισμός, στον οποίο τα άτομα παίζουν το ρόλο των σωματικών μελών, όπου τα πάντα παραμένουν ομοιόμορφα, σταθερά και αναλλοίωτα και όπου δεν υπάρχει ούτε ατομική ελευθερία, ούτε δημιουργικότητα, ούτε δυνατότητα εξέλιξης προς ανώτερες κοινωνικές μορφές.Όλα τα δικτατορικά,ολοκληρωτικά καθεστώτα έχουν τα χαρακτηριστικά της «κλειστής» κοινωνίας.

Η «κλειστή» αυτή κοινωνία είναι από τη φύση της συντηρητική-αντιδραστική και η άσκηση της εξουσίας σε αυτήν είναι προσανατολισμένη ακριβώς στην κατάπνιξη οποιασδήποτε διάθεσης για αλλαγή. Η «κλειστή κοινωνία» ανατράπηκε δύο φορές στην ιστορία: στην ελληνική κλασική Αρχαιότητα, στην πόλη-κράτος της Αθήνας του 5ου αιώνα π. Χ. και στους νεότερους χρόνους, μετά την Αναγέννηση, με την ανάπτυξη των ελεύθερων κοινωνικών σχέσεων, του ανθρωπισμού και της δημοκρατίας. Και στις δύο ιστορικές περιπτώσεις, σημαντικό ρόλο για την εμφάνιση της νέας «ανοιχτής κοινωνίας» έπαιξε η ανάπτυξη του εμπορίου και της επικοινωνίας ανάμεσα στους λαούς, των τεχνικών εφευρέσεων και της επιστήμης, της κοσμικής (=μη θρησκευτικής) σκέψης και της πολιτικής.

Εξ αντιδιαστολής, ως «ανοιχτή» νοείται η κοινωνία, στο πλαίσιο της οποίας τα άτομα δικαιούνται και συχνά είναι υποχρεωμένα να λαμβάνουν προσωπικές αποφάσεις για όλα τα ζητήματα. Η εμφάνιση της «ανοιχτής κοινωνίας», κατά τον Πόπερ, αποτελεί μια τεράστια επανάσταση στον τρόπο δόμησης της κοινωνικής ζωής και δραστηριότητας, η οποία βέβαια συναντά την αντίδραση των «κλειστών κοινωνιών» που προϋπάρχουν και στηρίζονται από δύο κατηγορίες ανθρώπων, ανασφαλείς και ιδιοτελείς. Ετσι η εμφάνιση της ανοιχτής κοινωνίας της κλασικής αρχαίας Αθήνας προκάλεσε την αντίδραση των κλειστών (ολιγαρχικών) κοινωνιών της ελληνικής Αρχαιότητας, επικεφαλής των οποίων τέθηκε η Σπάρτη.’

Εχθροί της "ανοιχτής κοινωνίας" είναι ακριβώς οι εχθροί της προόδου, οι κάθε λογής γραφειοκράτες που θέλουν να διατηρήσουν πάση θυσία τα κεκτημένα τους αλλά και η πατερναλιστική - ισοπεδωτική αντίληψη της κοινωνίας που εξουδετερώνει κάθε καινοτόμο προσπάθεια.

Ο αυστριακός φιλόσοφος, επιτίθεται στις φιλοσοφίες και ιδεολογίες που αναπαράγουν μοντέλα κλειστής κοινωνίας ή που προσπαθούν να ξεπεράσουν τις εναλλακτικές λύσεις μια αλλαγής με το να θεωρούν την ίδια την αλλαγή σαν μια προκαθορισμένη πορεία την οποία χρειάζεται μονάχα να αναγνωρίσουμε και να αποδεχθούμε. Αλλά δεν υπάρχει κανένας νόμος που να προκαθορίζει μια αλλαγή επομένως και την πορεία της ανθρώπινης ιστορίας που επηρεάζεται από την εξέλιξη της ανθρώπινης γνώστης.

Δεν μπορούμε να προεξοφλήσουμε σήμερα τι θα γνωρίζουμε αύριο. Έτσι δεν μπορούμε σήμερα να προβλέψουμε τη μέλλουσα πορεία της ανθρώπινης ιστορίας. Αυτές είναι οι απόψεις του Popper που από το 1919 είχε καταλήξει στο συμπέρασμα ότι ο πυρήνας του Μαρξισμού περιέχει έναν ισχυρισμό ότι ανακάλυψε το νόμο που καθορίζει την πορεία της ιστορίας και της ηθικής προσταγής: "Βοήθησε τον ερχομό του αναπόφευκτου".

Ο οπαδός του Μαρξισμού πιστεύοντας ότι η κατάρρευση του καπιταλισμού είναι αναπόφευκτη, αφιερώνει τις δυνάμεις του στο να διευκολύνει την πορεία της κατάρρευσης αντί να εργασθεί για να διορθώσει συγκεκριμένα και θεραπεύσιμα δεινά μέσα στα υπάρχοντα πλαίσια.

Το επιχείρημα της στάσης αυτής είναι ότι μόνο στην περίπτωση που καταρρεύσει ο καπιταλισμός και παραχωρήσει τη θέση του σ' ένα υψηλότερο σχήμα κοινωνικής οργάνωσης είναι δυνατό να αντιμετωπισθούν τα κοινωνικά προβλήματα. Ο Popper χαρακτηρίζει τη στάση αυτή, "στάση του ουτοπικού κοινωνικού μετασχηματισμού".

Η δικαιολόγηση της στάσης αυτής παρέχεται από την ιστορική πίστη ότι μπορεί κανείς να γνωρίζει εκ των προτέρων ένα ιδανικό μοντέλο κοινωνίας μέσα στο οποίο τα προβλήματα θα βρουν οριστικές λύσεις.

Αυτό όμως είναι λάθος, όχι μόνο γιατί στην πραγματικότητα ποτέ κανείς δεν κατέχει μια τέτοια γνώση, αλλά γιατί κάθε ανθρώπινη πράξη ακολουθείται από απρόβλεπτες συνέπειες. Η συνείδηση της ανθρώπινης σφαλερότητας, της σημασίας των απρόβλεπτων συνεπειών και της ποικιλίας των ανθρώπινων τάσεων, βρίσκεται στο κέντρο της φιλελεύθερης θεωρίας του Popper. Ο ίδιος γράφει: "Αν θα μπορούσε να υπάρχει σοσιαλισμός συνδυασμένος με την ατομική ελευθερία θα ήμουν ακόμη σοσιαλιστής. Τίποτα δεν είναι ωραιότερο από το να ζει κανείς ελεύθερα μέσα σε μια κοινωνία ισότητας. Πέρασε αρκετός καιρός μέχρι να καταλάβω ότι αυτό δεν ήταν παρά ένα ωραίο όνειρο. Η ελευθερία είναι πιο σημαντική από την ισότητα και η προσπάθεια για την πραγματοποίηση της ισότητας βάζει σε κίνδυνο την ελευθερία. Αν χαθεί η ελευθερία δεν θα υπάρχει ισότητα ούτε ανάμεσα στους ανελεύθερους".

Εξίσου τον απασχολεί και ο ρόλος του κράτους. Οι κρατικοί θεσμοί, κατ' αυτόν, υπάρχουν για την προστασία της ατομικής ελευθερίας και επειδή κάθε εξουσία είναι επικίνδυνη, ο κρατικός παρεμβατισμός στην κοινωνική και την οικονομική ζωή θα 'πρεπε να περιοριστεί ως εκεί που είναι πραγματικά αναγκαίο για την προστασία της ελευθερίας.

Ακόμα και όταν η εξουσία βρίσκεται στα πιο καλοπροαίρετα χέρια, ο μεγάλος φιλόσοφος παραμένει καχύποπτος και προτείνει θεσμούς που θα ελαχιστοποιήσουν την αυθαιρεσία των κυβερνώντων.

Η ελευθερία γι' αυτόν είναι ελευθερία κριτικής και ελευθερία από ψυχολογικούς και ιδεολογικούς καταναγκασμούς. Πάντως επιμένει ότι όποιες κι αν είναι οι ελπίδες μας δεν πρέπει να εφησυχάζουμε αλλά να είμαστε πάντοτε έτοιμοι να βελτιώσουμε τους θεσμούς που έχουμε αναπτύξει. Τέλος, πρέπει να αποφεύγουμε να γινόμαστε θύματα της αυταπάτης για την τελειοποίηση ανθρώπων ή θεσμών.

Γιατί ο μύθος της τέλειας κρίσης είναι η δικαιολογία για την καταπίεση της κριτικής. Η μονολιθική αναζήτηση της τέλειας κοινωνίας όσο καλοπροαίρετος κι αν είναι αυτός που τη συνέλαβε με τη φαντασία του, είναι η κλασική δικαιολογία του εγκλήματος, του βιασμού δηλαδή της ατομικής ελευθερίας και της καταρράκωσης της ανθρώπινης αξιοπρέπειας.

Τα πειράματα κάποιων νοσηρών εγκεφάλων στον αιώνα μας με στόχο την ιδανική κοινωνία, οδηγήθηκαν σε οικτρή αποτυχία με κόστος πολλές ανθρώπινες ζωές. Η θεωρία του Popper απλά επιβεβαιώθηκε χωρίς καν να μπει στον κόπο να προβλέψει τα γεγονότα.


Πηγή:      Καρλ Πόππερ, "Η Ανοιχτή Κοινωνία και οι εχθροί της", εκδ. Δωδώνη, Αθήνα 1980.

XAΡΑΜΑΤΑ

Mελέτη της Ανατολής του Ηλίου και της αλλαγής  που προκαλεί στο τοπίο  ένα Φθινοπωρινό πρωινό.

Καθοριστικός παράγοντας στη μορφή του τοπίου η νέφωση,η υγρασία και το φως.

Το κυπαρίσσι στην εικόνα φαινομενικά σταθερό ,ο ήλιος κάνει τη τροχιά του.Τα φαινόμενα απατούν .
 
     ΓΛΥΚΟΧΑΡΑΖΕΙ  7.10 πμ

      7.15 πμ

   
     7.35 πμ

    7.36πμ

   
    7.37 πμ

 
    ΧΛΩΜΟΣ 7.38πμ

 
    ΚΡΥΦΤΗΚΕ  7.40

 7.42 πμ

                                   
 


 










             7.50

ΤΟΠΙΟ ΣΤΗΝ ΟΜΙΧΛΗ

Αγναντεύοντας πάνω από την ομίχλη ή καταχνιά ή πούσι ή κατσιφάρα από πλαγιά του Αφροδίσιου όρους στα 850 μέτρα.

1.

2.

3.

4.

5..

Η φωτογράφιση έγινε από αυτή τη πλαγιά .




6.    Tο ίδιο τοπίο φωτογραφήθηκε  καλοκαίρι από την ίδια θέση στις 29/08/2010.

ΑΓΡΙΟΧΟΙΡΟΣ

 O Αγριόχοιρος ή αγριογούρουνο Στην Ελλάδα υπήρχε σχεδόν παντού από χιλιάδες χρόνια, ενώ σήμερα υπάρχει στη Βόρεια Ελλάδα. Έχει επίσης επανεισαχεί από τις Κυνηγετικές Οργανώσεις στα βουνά της Πελοποννήσου.

To Σάββατο 8/10  το πρωί βρέθηκα στη Βόρεια Αρκαδία κοντά στο χωριό  Ξηροκαρύταινα στην Ανατολική πλευρά του Αφροδίσιου όρους στα 850 μέτρα.

Στη περιοχή γινόταν πόλεμος, ο επικηρυγμένος εχθρός ο αγριόχοιρος.

Στη φωτο κείτεται νεκρό το θύμα .

Τα σκυλιά κυνήγησαν το αγριογούρουνο σε ένα ξέφωτο όπου έφαγε τη  βολή.Αν δεν πεθάνει αμέσως περικυκλώνεται από τα σκυλιά ,χάνει αίμα και πέφτει νεκρό ,στη συνέχεια το δένουν από το ρύγχος και το μεταφέρουν σέρνοντας το στο δρόμο.

Η περιοχή είναι δύσβατη διότι καλύπτεται από πουρνάρια.Σε όλο τον ορεινό όγκο υπάρχουν αγριογούρουνα που ζουν σε ομάδες που αποτελείται από τη μητέρα και τα μικρά της, συχνά συνενώνονται και γίνονται κοπάδια . Τρέφεται κυρίως με βελανίδια, κάστανα,  ρίζες και βολβούς τα οποία βγάζει σκάβοντας το έδαφος, με μανιτάρια, σκουλήκια, σαλιγκάρια , ερπετά, τρωκτικά, αυγά πτηνών.Το Σεπτέμβριο αρχίζει η κυνηγετική περίοδος .Το κυνήγι του αγριογούρουνου γίνεται με ομάδες 5-6 ατόμων με τη βοήθεια κυνηγόσκυλων.

     Η αγέλη βρίσκεται συνήθως κοντά σε  πηγή νερού όπου οι κυνηγοί με τη βοήθεια των σκυλιών ακολουθούν τα αχνάρια της . Ο αγριόχοιρος λατρεύει τα λασπόλουτρα, τα οποία τον απαλλάσσουν από τα παράσιτα, αυτό είναι που τον κάνει ευάλωτο στους εχθρούς του.
Στη φωτογραφία ο βιότοπος του αγριόχοιρου.

 Ο μόνος ανταγωνιστής του αγριόχοιρου είναι ο λύκος,τα τσακάλια και η αλεπού που επιτίθεται συνήθως στα μικρά.Στην Αρκαδία έχουν εξαφανιστεί οι λύκοι άρα ο μόνος θηρευτής είναι ο άνθρωπος .Σε περιοχές όπως ο Ταΰγετος έχει αναπτυχθεί ο πληθυσμός τους και καταστρέφουν καλλιέργειες πατάτας καλαμποκιού και μπαντζαριών.

Η παρέμβαση του ανθρώπου στην φύση μέσω του κυνηγιού πρέπει να είναι τέτοια ώστε να υπάρχει ισορροπία  στο πληθυσμό των αγριόχοιρων .

          







               












Ο πίνακας είναι "το Κυνήγι του Αγριόχοιρου της Καληδωνίας" του Φλαμανδού ζωγράφου Ρούμπενς που πρόσφατα απασχόλησε τη δημοσιότητα.Το έργο εκλάπη από Μουσείο του Βελγίου το 2001 και βρέθηκε στη κατοχή δύο Ελλήνων .

TΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ

  Πολλά μυαλά, μεγάλα, μέτρια, και μικρά, έχουν παρατηρήσει και μελετήσει από αμνημονεύτων χρόνων τη φύση του σύμπαντος. Όλοι αναζητούν το ίδιο πράγμα: απάντηση για ερωτήματα που έχουν σχέση με τη ζωή,τη δημιουργία του σύμπαντος, και για κάθε τι. Φυσικά είναι άνθρωποι, και δεν έχουν στη πράξη τα κριτήρια για να αποφασίσουν ποια είναι η σωστή απάντηση, έτσι κατέληξαν σε μια συλλογή από αντιφατικές απαντήσεις, όπως:

1. Υλισμός(metirialism): Η ιδέα είναι ότι αυτό που βλέπετε αυτό υπάρχει. Δεν υπάρχει κάποια οντότητα που βρίσκεται πίσω από την κουρτίνα και χειρίζεται τα πράγματα. Κατά την άποψη αυτή, το μυαλό η συνείδηση ​​πηγάζει από τον εγκεφαλικό υλικό.

2. Ιδεαλισμός(idealism): Σε μεγάλο βαθμό το αντίθετο του υλισμού. Εδώ ο νους είναι θεμελιώδης και τα υλικά αντικείμενα υπάρχουν μόνο στο μυαλό. Μόνο η συνείδησή μας έχει πραγματική υπόσταση και ότι ο υλικός κόσμος είναι μόνο προϊόν των αισθήσεων, των παραστάσεων μας και των αντιλήψεών μας.

3. Σολιψισμός (Solipsism):Εγωκεντρισμός,μια ακραία μορφή του ιδεαλισμού που λέει ότι το μόνο που υπάρχει είναι το μυαλό μου.Σύμφωνα με την οποία δεν υπάρχει τίποτε άλλο στον κόσμο εκτός από το υποκείμενο, τον άνθρωπο και τη συνείδησή του.Ο εξωτερικός κόσμος και άλλα μυαλά δεν μπορεί να γίνουν γνωστά,και μπορεί να μην υπάρχουν έξω από το μυαλό μου.

4. Ντεϊσμός(Deism) :Ουσιαστικά υλισμός με αποκοπή του ομφάλιου  λώρου από το δημιουργό.Ο Θεός ή οι Θεοί δημιούργησαν το σύμπαν και στη συνέχεια έκανε ένα μεγάλο διάλειμμα για καφέ, και δεν παρεμβαίνει περαιτέρω στις υποθέσεις του. Κατά την άποψη αυτή, ο λόγος για τον οποίο ο Θεός δεν παρεμβαίνει στον κόσμο (πχ μέσω θαυμάτων) δεν είναι ότι αδιαφορεί, αλλά μάλλον ότι ο βέλτιστος δυνατός κόσμος έχει ήδη δημιουργηθεί και οι όποιες παρεμβάσεις δεν θα μπορούσαν να τον βελτιώσουν.

5. Θεϊσμός(Theism): Ο Θεός ή οι Θεοί δημιούργησαν το σύμπαν και εξακολουθεί να αλληλεπιδρά με τη δημιουργία του και να παρεμβαίνει όταν η ανθρώπινη ηλιθιότητα τείνει να καταστρέψει τα δημιουργήματα του. Αυτό είναι χαρακτηριστικό των δυτικών θρησκειών - ελληνική, ρωμαϊκή, γερμανική, και οι θρησκείες μωσαϊκές.

6. Οργουελισμός (Orwellianism): Πραγματικότητα είναι αυτό που το Κόμμα λέει ότι είναι. Η ιδέα ότι δεν υπάρχει πραγματικότητα πέρα ​​από αυτό που λέει το Κόμμα είναι μια δεισιδαιμονία ολέθρια. Αυτή είναι η ακραία περίπτωση της ιδεολογίας που καλύπτει όλες τις άλλες.

7. Βαθιές σκέψεις από το βιβλίο Οδηγίες για Πεζοπόρους προς το Γαλαξία από ένα  κωμωδιογράφο του BBC.Σύμφωνα με αυτόν , όπου αν δεν καταλαβαίνεις την απάντηση ,δεν ξέρεις ποιά είναι πραγματικά η ερώτηση.O οδηγός αυτός χρησιμεύει ως το "πρότυπο αποθήκευσης για όλες τις γνώσεις και τη σοφία" για πολλά μέρη του Γαλαξία.

 Τον αριθμό 7 μπορούμε να αγνοήσουμε , αν και το πραγματικό πρόβλημα είναι μάλλον ότι δεν καταλαβαίνουμε την ερώτηση.Ο Αριθμός 6 είναι μια ανατριχιαστική υπενθύμιση του τι μπορεί να συμβεί όταν επικρατούν οι ιδεολογίες. Για όλα τα υπόλοιπα, η επιστημονική μέθοδος, ως μέθοδος, είναι αγνωστικισμός,δηλαδή δεν μπορούμε να αποκτήσουμε απόλυτη ή βέβαιη γνώση.

Σε αντίθεση με την κοινή γνώμη, η επιστημονική μέθοδος δεν προϋποθέτει υλισμό, ρεαλισμό, ή οποιοδήποτε άλλο-ισμό. Το μόνο που χρειάζεται για τη διεξαγωγή της επιστήμης είναι παρατηρήσεις που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την κατασκευή και δοκιμή μοντέλων. Είτε οι παρατηρήσεις είναι το αποτέλεσμα ενός υλικού κόσμου που προσπίπτει στο μυαλό μέσω των αισθήσεων, ή απλώς ψευδαισθήσεις του μυαλού, όπως στο σολιψισμό, δεν έχει καμία σημασία.Η σχέση μεταξύ των μοντέλων και της πραγματικότητας είναι διαφορετική για κάθε μία από τις επιλογές από το 1 μέχρι το 5 που αναφέρθηκαν παραπάνω, αλλά η παρατήρηση δεν κάνει διακρίσεις μεταξύ τους. Ανεξάρτητα του πόσο υλιστικό το σύμπαν μπορεί να φαίνεται, υπάρχει πάντα μια θέση για να κρύψει το Θεό? ακόμη κι αν ένα ον με τεράστια γνώση και δύναμη εμφανιστεί , δεν θα υπήρχε τρόπος για να αποδείξει ότι ήταν ο Θεός και όχι μόνο ένα ον από κάποιο ιδιαίτερα προηγμένο πολιτισμό.

Τα επιστημονικά μοντέλα δεν στηρίζονται μόνο στην παρατήρηση, αλλά και στην απλότητα. Συνδυάζοντας την παρατήρηση και την απλότητα, τα σημερινά μοντέλα της επιστήμης τείνουν έντονα προς τον υλισμό. Αλλά αυτό θα μπορούσε να αλλάξει την επόμενη φορά που η επιστήμη θα παραπαίει σε μια νέα κατεύθυνση. Πράγματι, ορισμένοι ισχυρίζονται ότι αυτό έχει ήδη συμβεί με την κβαντική μηχανική. Η διαδικασία της μέτρησης στην κβαντική μηχανική έχει ληφθεί από ορισμένους, ίσως άστοχες ψυχές, ως ένδειξη ότι η συνείδηση ​​έχει ζωτικό ρόλο να διαδραματίσει, ως εκ τούτου, γέρνοντας την επιστήμη προς τον ιδεαλισμό. Η κβαντομηχανική και ο ιδεαλισμός ίσως δεν μπορεί να έχουν μεγαλύτερη απόσταση μεταξύ τους, όσο η κλασική μηχανική και ο υλισμός.

  Ενώ η απλότητα είναι ένα ουσιαστικό συστατικό για την κατασκευή επιστημονικών μοντέλων , μπορεί από μόνη της να χρησιμοποιηθεί και σαν οδηγός για την πραγματικότητα; Ίσως η πραγματικότητα δεν είναι τόσο απλή όσο υποθέτουν τα μοντέλα μας (σημειώστε τη λέξη υποθέτουν) και ο κόσμος να μην είναι  13,6 δις χρόνων όπως προβλέπει το μοντέλο της μεγάλης έκρηξης. Η απουσία του Θεού ή Θεών σε επιστημονικά μοντέλα μας μπορεί να είναι μόνο ένα σύμπτωμα της αποτυχίας της υπόθεσης απλότητα. Το μυαλό του Θεού, αν υπάρχει, είναι αμέτρητο, έτσι δεν υπάρχει καμία εγγύηση ότι θα σεβαστεί την απλότητα.

  Πώς τα μοντέλα της επιστήμης σχετίζονται με την απόλυτη πραγματικότητα; Αυτό είναι άγνωστο και δεν είναι βέβαιο αν μπορεί να γίνει γνωστό.Στην κλασική μηχανική, οι τροχιές των σωματιδίων σε χώρο των τριών διαστάσεων της Ευκλείδειας γεωμετρίας θεωρήθηκε ότι είναι πραγματικές. Η άποψη των σταθερών τροχιών καταστράφηκε από την κβαντομηχανική, ο δε Ευκλείδειος χώρος των τριών διαστάσεων αντικαταστάθηκε από το τετραδιάστατο χώρο από το θεωρητικό μοντέλο της σχετικότητας του Αϊνστάιν. Δεν μπορούμε να είμαστε βέβαιοι ότι κάθε σημερινό μοντέλο δεν θα υπονομευθεί εξίσου από τις μελλοντικές αλλαγές προτύπου. Ανεξάρτητα από όλα αυτά, τα μοντέλα μας για το σύμπαν και τα συμβαίνοντα σε αυτό, μας δίνουν τη μόνη χρήσιμη γνώση που είναι διαθέσιμη για το πως λειτουργεί ο κόσμος.Ο Niels Bohr δήλωσε,        « Είναι λάθος να πιστεύουμε ότι το έργο της Φυσικής είναι να μάθουμε πώς είναι η φύση. Τη Φυσική αφορά το τι μπορούμε να πούμε για τη φύση ». Όσο για την απόλυτη φύση της πραγματικότητας, θα βρούμε την απάντηση σε ένα τραγούδι της DeMent Iris «Let the mystery be » :

Κανείς δεν ξέρει 

και έτσι είναι όλα το ίδιο άγνωστα για μένα 

Νομίζω ότι θα αφήσουμε το μυστήριο να υπάρχει

πηγή:quantumdiaries.org