MΕΤΑΦΥΣΙΚΗ

Ο όρος "μεταφυσική" συχνά χρησιμοποιείται για ν' αναφερθεί  σε ιδέες και θεωρίες ως προς το τι είδους υπάρξεις είναι πραγματικές, τη φύση αυτών των υπάρξεων και των εννοιών και της γλώσσας που χρησιμοποιούμε για να σκεφτούμε, να μιλήσουμε ή να γράψουμε γι' αυτές τις υπάρξεις. Για παράδειγμα μια θεωρία του νου θα είναι μια μεταφυσική θεωρία που ασχολείται με νοητικά φαινόμενα και έννοιες όπως η αντίληψη, η ιδέα, η συνείδηση, η μνήμη, η πρόθεση, το κίνητρο, η λογική κλπ.

Παρ' ολ' αυτά, τυπικά ο όρος "μεταφυσική" χρησιμοποιείται για να υποδηλώσει πιο ευρείες θεωρίες της πραγματικότητας, και για πιο ευρεία θέματα που αφορούν στη φύση της πραγματικότητας.

Γιατί υπάρχει το κάτι και όχι το τίποτα; Υπάρχει ελεύθερη βούληση ή όλες οι πράξεις καθορίζονται από αίτια; Δημιουργήθηκε το Σύμπαν ή υπήρχε πάντα; Υπάρχουν πνευματικές οντότητες; Υπάρχει ζωή μετά θάνατον; Ποιά είναι η φύση του Σύμπαντος, της ουσίας, της αιτιότητας κλπ; Στη φιλοσοφία το ον διακρίνεται από το φαινόμενο.

Η Μεταφυσική ερευνά πλευρές της Πραγματικότητας που φαίνεται ότι βρίσκονται έξω από τα «σύνορα» του Κόσμου τον οποίο μπορούμε να γνωρίσουμε μέσα από την εμπειρία, του Κόσμου τον οποίο μπορούμε να ερευνήσουμε με επιστημονική μέθοδο. Η Μεταφυσική είναι το πλέον αφηρημένο και από μια άποψη φιλόδοξο τμήμα της Φιλοσοφίας. Αναζητεί τα γνωρίσματα της έσχατης Πραγματικότητας.. Επιδιώκει να ερευνήσει «αυτό που πράγματι υφίσταται», το όντως ον, καθώς και «το τι είναι αυτό που το κάνει να ξεχωρίζει από τα υπόλοιπα». Η διάκριση της Μεταφυσικής από τη Φυσική ουσιαστικά εγκαινιάζεται με τον ΠΛΑΤΩΝΑ και τη θεωρία του ότι η Πραγματικότητα συγκροτείται από ΙΔΕΕΣ – αφηρημένα πρότυπα – και ότι τα υλικά αντικείμενα του κόσμου των αισθήσεων με τα οποία ασχολείται η Φυσική δεν είναι παρά ατελή αντίγραφα – σκιές- των ιδεών αυτών.Oι πρoσωποκρατικοί φιλόσοφοι  διαπνέονται από Μεταφυσικές ιδέες ,ο ΠΑΡΜΕΝΙΔΗΣ, λόγου χάριν, αποφαίνεται ότι το ΕΙΝΑΙ δεν δημιουργείται, δεν καταστρέφεται και δεν μεταβάλλεται. Από το έργο του Αριστοτέλη Μεταφυσικά ή πρώτη φιλοσοφία, όπως τα αποκαλούσε ο Αριστοτέλης προήλθε ο όρος "μεταφυσική" των νεότερων χρόνων.

Υποστηρίζεται από πολλούς ότι η Μεταφυσική έχει διαποτίσει τη Δυτική Σκέψη.

 Η Μεταφυσική

α. Αποδέχεται την ΎΠΑΡΞΗ ενός Κόσμου αντικειμένων πέραν της ΕΜΠΕΙΡΙΑΣ.Όπως ο Λόγος, η Απόλυτη ιδέα,το πράγμα αυτό καθεαυτό χωρίς τη βοήθεια των αισθήσεων(Ding an sich).

β. Χρησιμοποιεί δυαδικές αντιθέσεις. Μορφοποιεί όρους/κλειδιά τοποθετώντας τους απέναντι στους αντίθετους….Είναι - Μη Είναι, Αληθές-Ψευδές, Παρουσία-Απουσία, Αιτία- Αποτέλεσμα, Ζωή- Θάνατος, Θετικό- Αρνητικό, Θεός- Άνθρωπος, Μέσα-Έξω, Αρσενικό- Θηλυκό, Νους-Σώμα, Καλό- Κακό…

γ. Παρέχει προνομιακή θέση στον «πρώτο» από τους δύο όρους και υποτάσσει τον δεύτερο όρο, τον κάνει εξαρτώμενο..

δ. Επιβάλλει μία διαδικασία με κατεύθυνση πάντα από τον πρώτο όρο προς τον δεύτερο.

Έχει πάντοτε ως αφετηρία μία Αρχή η οποία φαίνεται απλή, άθικτη, αμόλυντη, φυσική, στάνταρ, αυτονόητη. Χρησιμοποιεί ως μεθόδους την παραγωγή, τη δημιουργία περίπλοκου και την απόρριψη.. Το Καλό βρίσκεται πριν (και πάνω) από το Κακό, το Καθαρό πριν από το Ακάθαρτο, το Απλό πριν από το Περίπλοκο..

Η πορεία με κατεύθυνση από το Καλό προς το Κακό, από το Καθαρό προς το Ακάθαρτο και από το Απλό προς το Περίπλοκο δεν είναι απλά μία μεταφυσική πρακτική ανάμεσα σε άλλες. Είναι η μεταφυσική απαίτηση, η πιο σταθερή, η πιο ισχυρή από τις πρακτικές της φιλοσοφίας

Οι μεγάλοι αντίπαλοι της Μεταφυσικής κατά τον 20ο αιώνα ήταν: Οι θετικιστές; Οι λενινιστές φιλόσοφοι; Οι Αμερικάνοι φιλόσοφοι; Οι φυσικοί; Οι διανοούμενοι της αριστεράς; Οι μεταμοντέρνοι;

Αναλυτικότερα:

α. Οι θετικιστές Στα τέλη του 19ου αιώνα ο βασικός αντίπαλος της Μεταφυσικής ήταν το κίνημα του ΘΕΤΙΚΙΣΜΟΥ, με βασικό του γνώρισμα την απόλυτη εμπιστοσύνη στην εγκυρότητα της επιστήμης. Κατά την εποχή εκείνη η Μεταφυσική κυριαρχούσε και ο Θετικισμός «έκανε αντάρτικο». Ο λογικός θετικισμός υπήρξε ιδιαίτερα εχθρικός «με τις χωρίς νόημα, αναπόδεικτες διακηρύξεις» της Μεταφυσικής. Οι βασικές αντιρρήσεις επικεντρώνονταν στην πεποίθηση ότι είναι αδύνατον να προτείνουμε κριτήρια επαληθευσιμότητας.

Η «Επιστήμη-θρησκεία» στη συνείδηση πολλών επιστημόνων διατηρείται ακέραια. Όσο για τις συνειδήσεις των απλών ανθρώπων οι ιδέες που κυριαρχούν σχετίζονται με Μεταφυσική, με Θρησκεία και με τη θετικιστική αντίληψη της λατρείας στην Επιστήμη.

β. Οι περισσότεροι Αγγλοαμερικάνοι σύγχρονοι στοχαστές. Μολονότι σήμερα ο λογικός θετικισμός έχει ουσιαστικά παρακμάσει, οι Άγγλοι και οι Αμερικάνοι σύγχρονοι στοχαστές –οπαδοί της αναλυτικής φιλοσοφίας, οι οποίοι αντικρίζουν τη σύγχρονη Επιστήμη με δέος παρόμοιο με εκείνο των θετικιστών- έχουν δημιουργήσει ένα κλίμα εχθρικό απέναντι στις επιδιώξεις της σύγχρονης Μεταφυσικής.

γ. Οι σοβιετικοί στοχαστές του 20 ου αιώνα. Στο σοβιετικό φιλοσοφικό λεξικό , στο λήμμα ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΗ διαβάζουμε: Εσφαλμένη αντιεπιστημονική μέθοδος για τη μελέτη της φύσης και της κοινωνίας… Αποτελεί το βασικότερο όπλο στην υπηρεσία του σύγχρονου καπιταλισμού…η μεταφυσική μέθοδος βρίσκεται στην υπηρεσία των αντιδραστικών κύκλων της σύγχρονης καπιταλιστικής κοινωνίας…. όλοι οι λακέδες του καπιταλισμού είναι μεταφυσικοί

δ. Οι περισσότεροι από τους φυσικούς της εποχής μας οι οποίοι με τα -ενίοτε και εκλαϊκευμένα- κείμενά τους εμφανίζονται να πιστεύουν ότι ζητήματα όπως ο χώρος, ο χρόνος και ο δυϊσμός ‘‘νους-σώμα’’ τα οποία ανήκαν κάποτε στην αρμοδιότητα της Μεταφυσικής τώρα ανήκουν αποκλειστικά στην αρμοδιότητα της επιστήμης.

ε. Οι αριστεροί διανοούμενοι. Οι περισσότεροι από τους μαρξιστές διανοούμενους συνήθως εκδηλώνουν μία ενστικτώδη αντίδραση σε μεταφυσικές θεωρήσεις. Όχι όμως όλοι.

στ. Οι μεταμοντέρνοι φιλόσοφοι και οι –deconstructionists- οπαδοί του Jacques Derrida οι οποίοι διακηρύσσουν ότι Η ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ –ΚΑΙ ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ Η ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΗ- ΠΕΘΑΝΕ. Γι αυτούς η Μεταφυσική παρουσιάζεται ως μία «προσωρινή» αποπλάνηση της δυτικής διανόησης.

Εννοείται ότι αντίπαλοι της Μεταφυσικής δεν είναι σύμμαχοι μεταξύ τους. Οι μεταμοντέρνοι λόγου χάριν φιλόσοφοι αρνούμενοι κάθε πτυχή ύπαρξης της έννοιας ΑΛΗΘΕΙΑ βρίσκονται σε απόλυτη αντίθεση με τους φυσικούς οι οποίοι πιστεύουν ότι η Επιστήμη προσφέρει τη «βασιλική οδό» προς την έσχατη Αλήθεια μέσω της -«Θεωρίας των Πάντων»- Theory of Everything.

Ο Derrida επιχειρεί να υπονομεύσει τη μεταφυσική Σκέψη, να δυναμιτίσει τα θεμέλιά της, να κλονίσει τις βεβαιότητές της, να εναντιωθεί στην ύπαρξη της έσχατης αδιαίρετης Αρχής, όπως είναι ο Λόγος ..

Το εγχείρημα είναι δύσκολο έως αδύνατον. Ο ίδιος, έχοντας ομολογήσει ότι η Μεταφυσική έχει διαποτίσει τη Δυτική Σκέψη, εκτιμά ότι έχει «εγκατασταθεί» και στη δική του Σκέψη. Γι αυτό και δεν έχει ποτέ διακηρύξει ότι θα τα καταφέρει. Πιστεύει, ωστόσο, ότι κάποιες από τις κινήσεις του θα φέρουν κάποιο αποτέλεσμα. Υποστηρίζει, λόγου χάριν, ότι είναι ίσως δυνατόν να κλονίσει τη μεταφυσική δυαδικότητα, αναστρέφοντας την ιεράρχηση, δίνοντας, με άλλα λόγια, προτεραιότητα στον δεύτερο όρο. Στο Σώμα και όχι στον Νου, στον Άνθρωπο και όχι στον Θεό, στο Πολύπλοκο και όχι στο Απλό, στην Απουσία και όχι στην Παρουσία.
Ορισμένοι θεωρούν ότι η μεταφυσική αντανακλά το "υψηλότερο" στην ανθρώπινη φύση, την ώθηση να καταλάβουμε τη φύση και το Σύμπαν μέσα στα οποία βρίσκουμε τον εαυτό μας, καθώς προχωρούμε προς το αναπόφευκτο τέλος μας. Άλλοι θεωρούν τη μεταφυσική , ειδικά τις μεταφυσικές εικασίες σχετικά με μη-εμπειρικές και υπερβατικές πραγματικότητες, λίγο πολύ...φαντασιοπληξίες. Ίσως ο Καντ να είχε δίκιο όταν είπε πως αν και δεν μπορούμε ποτέ να ελπίζουμε ν' απαντήσουμε τις μεταφυσικές μας ερωτήσεις, δεν μπορούμε να μην τις ρωτάμε έτσι κι' αλλιώς.


Ο Θετικισμός είναι ένα επιστημονικό φιλοσοφικό δόγμα το οποίο υποστηρίζει πως μία πρόταση ή ένας φυσικός νόμος είναι αληθής μόνο όταν είναι λογικά επαληθεύσιμος.

Πηγή:   1)   Φυσική και φιλοσοφία Ανδρέα Ιωάννου Κασσέτα
             2)   skepdic.gr     
             3)   wikipedia