Ατμοσφαιρική ρύπανση

Μεγάλες διαστάσεις πήρε  το πρόβλημα της ρύπανσης του ατμοσφαιρικού αέρα από προϊόντα καύσης (αιθάλη)   στην Αθήνα, τη Θεσσαλονίκη και άλλα αστικά κέντρα της χώρας. Ξεκίνησε η προβολή του θέματος από μια φωτογραφία της αιθαλομίχλης στην Αθήνα που έκανε ορατό το φαινόμενο

Αιτία η υψηλή τιμή στο πετρέλαιο θέρμανσηςπου έχει στρέψει τους πολίτες σε εναλλακτικές πηγές θέρμανσης όπως η καύση ξύλων σε τζάκια ή ξυλόσομπες και οι καυστήρες πέλλετ (η καύση πέλλετ στην Αθήνα επιτράπηκε με υπουργική απόφαση το Σεπτέμβριο του 2011).

Τα μικροσωματίδια που εκλύονται από την καύση των ξύλων -30 φορές περισσότερα από την καύση αντίστοιχης ποσότητας πετρελαίου θέρμανσης- σε συνδυασμό με συγκεκριμένες καιρικές συνθήκες που επικράτησαν τους δυο τελευταίους  μήνες,εκτόξευσαν στα ύψη τις συγκεντρώσεις επιβλαβών μικροσωματιδίων αιθάλης στην ατμόσφαιρα.

Οι συνθήκες αυτές χαρακτηρίζονταν από ασθενείς ανέμους που δημιούργησαν ένα τείχος ψυχρών αερίων μαζών που παρεμπόδισε τη διάλυση των μικροσωματιδίων και συνέβαλε στη δημιουργία αιθαλομίχλης.

Το πρόβλημα πήρε μεγάλες διαστάσεις από τα μέσα ενημέρωσης και ακολούθησαν οι εκπρόσωποι των κομμάτων που  έδωσαν πολιτική διάσταση στο θέμα.

 Το ζήτημα της ρύπανσης από καυσόξυλα  είχε μόνο δημοσιογραφική και κομματική τεκμηρίωση και καθόλου επιστημονική.

Οι πλέον αρμόδιοι για αυτό το είδος  της ρύπανσης και τις συνέπειες της θα έπρεπε να είναι οι επιστημονικοί φορείς .

Όταν ρωτήθηκε ο καθηγητής της Πνευμονολογίας απάντησε ότι χωρίς μετρήσεις χωροταξικές δεν μπορούμε να μιλήσουμε για τις συνέπειες του φαινόμενου.

Οι στατιστικές έδειξαν ότι στα Νοσοκομεία της Αττικής δεν παρουσιάστηκε αύξηση της προσέλευσης ασθενών  με προβλήματα που να σχετίζονται με την αύξηση της ρύπανσης.Όλοι οι ισχυρισμοί βασίστηκαν σε ένα ρύπο ,στα μικροσωματίδια αιθάλης,που είναι προφανής και αναμενόμενη η αύξηση τους .Δεν χρειάζεται να έχεις  επιστημονική γνώση για να αποφανθείς ότι από τη καύση των ξύλων παράγεται αιθάλη (καπνιά).Η αιθάλη είναι άκαυστος άνθρακας σε λεπτόκοκκη μορφή (σκόνη) που επικάθεται κατά ένα μέρος στο εσωτερικό της καμινάδας.

.Η αναφορά ότι αυξήθηκαν τα μικροσωματίδια γενικώς δεν μπορεί να είναι αξιόπιστη διότι εξαρτάται από πού ελήφθη η μέτρηση . Στα Βόρεια προάστια  της Αττικής όπως Μαρούσι και Κηφισιά  ανακοινώθηκαν μετρήσεις που δείχνουν ότι τα μικροσωματίδια υπερέβησαν το επιστημονικά ανεκτό όριο.Στις περιοχές αυτές υπάρχουν τα περισσότερα τζάκια και η αύξηση των ρύπων την περίοδο των εορτών ήταν αναμενόμενη διότι ως επί το πλείστον τα Χριστούγεννα ανάβουν τα Τζάκια .

Ο εναλλακτικός τρόπος χρήσης καυσόξυλων για θέρμανση δεν αυξάνει τη συνολική ρύπανση απλά μεταβάλλει το είδος της ρύπανσης αυξάνοντας τοπικά κυρίως τα μικροσωματίδια Είναι προφανές ότι η χρήση των τζακιών της Κηφισιάς δεν επηρεάζει τα μικροσωματίδια στο Κερατσίνι,διότι στη απόσταση αυτή η διασπορά μειώνει την πυκνότητα των μικροσωματιδίων,τα οποία λόγω βάρους αποτίθενται στη επιφάνεια της γης στο ενδιάμεσο διάστημα.Σε αντίθεση  άλλοι αέριοι ρύποι διασκορπίζονται σε όλη σχεδόν την έκταση του λεκανοπεδίου.Σε κάθε περίπτωση το κίνητρο καύσης καυσόξυλων είναι διαφορετικό στα Βόρεια προάστια.Παράλληλα παρατηρήθηκε μείωση της κατανάλωσης πετρελαίου θέρμανσης γεγονός που οδηγεί στο συμπέρασμα ότι θα πρέπει να μειώθηκαν άλλοι πιο επικίνδυνοι ρύποι που  σχετίζονται με τη χρήση πετρελαίου.

  Οι ρύποι από τη καύση  πετρελαίου απεκρύβησαν επιμελώς και ξαφνικά το πετρέλαιο έγινε  ένα αγγελικό καύσιμο.

Τα κυριότερα παράγωγα της καύσης  του πετρελαίου που είναι  επικίνδυνα για την υγεία είναι:

¨1) Το διοξείδιο του θείου ,που η παρουσία του στην ατμόσφαιρα της Αθήνας δημιουργεί το φαινόμενο της όξινης βροχής  που διαβρώνει τα μάρμαρα της Ακρόπολης και οδήγησε στην απόφαση να μπουν οι Καρυάτιδες σε Μουσείο.Στην Αθήνα υπάρχει υπουργική απόφαση για χρήση πετρελαίου με χαμηλή περιεκτικότητα σε θειάφι.Είναι αμφίβολο αν τηρείται η σχετική απόφαση του υπουργείου περιβάλλοντος. Το μικρότερης περιεκτικότητας σε θειάφι πετρέλαιο είναι ακριβότερο.

2) Τα οξείδια του αζώτου από την καύση υγρών καυσίμων που δίνουν ένα καφετί χρώμα στην αιθαλομίχλη . Τα οξείδια του αζώτου συμβάλλουν στην δημιουργία ασθματικών καταστάσεων και αναπνευστικών προβλημάτων, καθώς σε συνθήκες βροχής σχηματίζουν, αντιδρώντας με το νερό,νιτρικό οξύ(όξινη βροχή), ενώ σε συνθήκες υψηλής υγρασίας σχηματίζουν ατμούς νιτρικού οξέος, οι οποίοι είναι δυνατόν να εισχωρήσουν στο αναπνευστικό σύστημα προκαλώντας  σοβαρές βλάβες.
3)Το μονοξείδιο του άνθρακα από τη καύση υγρών καυσίμων  είναι δηλητηριώδες δεσμεύει την αιμογλοβίνη των ερυθρών αιμοσφαιρίων  σχηματίζοντας την ανθρακοαιμοσφαιρίνη . και σε υψηλές συγκεντρώσεις μπορεί να οδηγήσει σε ανωμαλίες της όρασης, κακή εκτίμηση του χώρου και του χρόνου και πιθανόν σε αναισθησία.

 (Στο μονοξείδιο του άνθρακα οφείλεται και ο θάνατος από τη καύση κάρβουνων σε κλειστό χώρο που δεν αερίζεται ικανοποιητικά όπως τα μαγκάλια που χρησιμοποιούσαν στο παρελθόν).

4)Το διοξείδιο του άνθρακα παράγωγο κάθε καύσης είναι από τους σημαντικότερους ρυπαντές είναι ασφυκτικό αέριο διότι εκτοπίζει το ελαφρύτερο οξυγόνο (Σε ένα χώρο που υπάρχουν βαρέλια όπου ο μούστος μετατρέπεται σε κρασί, παράγεται κατά τη μετατροπή του μούστου σε κρασί, διοξείδιο του άνθρακα, κινδυνεύεις από ασφυξία αν  χώρος δεν αερίζεται  καλά.)Στο διοξείδιο του άνθρακα οφείλεται το φαινόμενο του θερμοκηπίου.Το διοξείδιο του άνθρακα απορροφάτε από τα φυτά μέσω τις διαδικασίας της φωτοσύνθεσης.Στη φωτοσύνθεση η ανόργανη ύλη το νερό και το διοξείδιο του άνθρακα με τη βοήθεια της χλωροφύλλης και του φωτός παράγεται η γλυκόζη στα φυτά.Μέσω αυτής της διαδικασίας διατηρείται η ισορροπία του διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα.Είναι πολύ σημαντική η παρουσία των δασών στη φύση.Στις πόλεις η έλλειψη πρασίνου έχει σαν αποτέλεσμα την αύξηση του διοξειδίου του άνθρακα που οδηγεί σε αύξηση της μέσης θερμοκρασίας σε σχέση με την ύπαιθρο.

5)Ο ρυπαντής που κάνει το πετρέλαιο πιο επικίνδυνο από τα καυσόξυλα είναι οι άκαυστοι υδρογονάνθρακες .Δηλαδή εκείνο το τμήμα του πετρελαίου που δεν καίγεται και πηγαίνει στην ατμόσφαιρα ,ιδιαίτερα αν ο καυστήρας δεν είναι καλά συντηρημένος. Έχουν καρκινογόνο δράση.

Εδώ θα αναφέρω ως προσωπική μου εμπειρία την καταστροφή τριών δέντρων στο κήπο της πολυκατοικίας από μια πολύ μικρή ποσότητα πετρελαίου που διαρρέεται  κάθε φορά κατά την προμήθεια πετρελαίου.

6) Τα μικροσωματίδια(αιθάλη) προέρχονται από άμεση εκπομπή από διαδικασίες καύσης, όπως η χρήση βενζίνης και πετρελαίου ντίζελ σε οχήματα, η καύση ξύλων, η καύση γαιάνθρακα σε σταθμούς παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας και βιομηχανικές διαδικασίες, όπως σε μεταλλουργεία, τσιμεντοβιομηχανίες, χαρτοβιομηχανία και χαλυβουργεία.Η παρουσία τους προκαλεί αναπνευστικά προβλήματα και χρόνια πνευμονικά νοσήματα.

Τέλος κατά την καύση παράγεται και νερό με την μορφή υδρατμών ,ο συνδυασμός των ατμών νερού με  την αιθάλη δημιουργεί την αιθαλομιχλη.

Στα αυτοκίνητα όταν κάνουμε έλεγχο καυσαερίων ελέγχουμε τρεις ρύπους ,διοξείδιο του άνθρακα,μονοξείδιο του άνθρακα,υδρογονάνθρακες . Όλοι οι αέριοι ρύποι συνδέονται με υποβάθμιση της ποιότητας της υγείας.

Στο ερώτημα πετρέλαιο ή καυσόξυλα ποιο ρυπαίνει περισσότερο δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία ότι το πετρέλαιο ρυπαίνει  με πιο επικίνδυνους ρύπους για την υγεία.Η διαφορά είναι ότι η καύση καυσόξυλων λόγω της οσμής του καμένου ξύλου και της ευκολότερης δημιουργίας αιθαλομίχλης αφού παράγει περισσότερα μικροσωματίδια   είναι  ορατός εχθρός
,ενώ η καύση πετρελαίου είναι  αόρατος εχθρός.

 Τα ποικίλα συμφέροντα  προσπαθούν να κατευθύνουν την κοινή γνώμη στη άποψη ότι η χρήση πετρελαίου είναι προτιμότερη. Αποκρύπτοντας επιμελώς  ότι η καύση ορυκτών καυσίμων, όπως γαιάνθρακα και πετρελαίου, τόσο σε εργοστάσια παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας όσο και στις κατοικίες, αποτελεί τη μεγαλύτερη πηγή ατμοσφαιρικής ρύπανσης.

Η μετακίνηση του κόσμου  σε άλλες μορφές θέρμανσης έβλαψε όλο το κύκλωμα διανομής πετρελαίου αλλά και τις κρατικές εισπράξεις.

Το υπουργείο υγείας  αποφάσισε ότι πρέπει να ληφθούν μέτρα ελέγχου της κατανάλωσης καυσόξυλων και  πρότεινε τη κατασκευή ενεργειακών τζακιών, αγνοώντας ότι οι πολίτες που κατέφυγαν στη λύση καυσόξυλα λόγω της τιμής του ,αν είχαν χρήματα να κατασκευάσουν ενεργειακά τζάκια θα προτιμούσαν να αγοράσουν πετρέλαιο.

Oι μελέτες σχετικά με την ατμοσφαιρική ρύπανση έδειξαν ότι σε μια τυπική πόλη, η βιομηχανία ευθύνεται για το 50% της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, τα μέσα μεταφοράς για το 35%, ενώ τα νοικοκυριά για το 15%. Το συμπέρασμα αυτό υποδεικνύει προς ποια κατεύθυνση πρέπει να οδηγηθούμε για να αναπνέουμε καθαρότερο αέρα.

Η στάση του κράτους είναι υποκριτική,βλέπει μόνο την ορατή αιθαλομίχλη που προκαλούν τα καυσόξυλα τη χειμερινή περίοδο που προδίδει τη λάθος πολιτική του στο θέμα πετρέλαιο θέρμανσης. Εδώ και χρόνια είναι ορατό το νέφος με καφετί χρώμα στον ορίζοντα που οφείλεται στα επικίνδυνα οξείδια του αζώτου και τα διάφορα μέτρα που προώθησε δεν είχαν στόχο τη μείωση του ,ενώ είναι γνωστό ότι υπερβαίνει συχνά τα όρια συναγερμού όλες τις εποχές του χρόνου,  αντίθετα προωθούσε πολιτικές που ευνοούσαν διάφορες επαγγελματικές ομάδες.

Υπάρχουν λύσεις για τη συνολική μείωση των μικροσωματιδίων στα αστικά κέντρα και  γενικότερα όλων των ρύπων.

Ένα ιδανικό καύσιμο θα πρέπει να κάνει τέλεια καύση .Τα προϊόντα της τέλειας καύσης είναι δυο, το διοξείδιο του άνθρακα και οι υδρατμοί.

Απαραίτητη προϋπόθεση  είναι η καλή λειτουργία του καυστήρα.Το φυσικό αέριο που αποτελείται κυρίως από μεθάνιο  οδηγείται ευκολότερα σε τέλεια καύση και δημιουργεί λιγότερους πάσης φύσεως ρύπους.

Προτάσεις που είναι γνωστές και θα πρέπει τα επόμενα χρόνια να πραγματοποιηθούν είναι :

1)Συστηματικός έλεγχος όλων των καυστήρων.

2)Επέκταση του δικτύου φυσικού αερίου σε όλα τα μεγάλα αστικά κέντρα .

3)Η κατάργηση της χρήσης πετρελαίου στα ταξί. και στα μικρά φορτηγά διανομής προϊόντων στις πόλειςΗ χρήση του πετρελαίου είχε καταργηθεί στα ταξί και επαναφέρθηκε για να ικανοποιήσει το αίτημα των  επαγγελματιών του κλάδου.

4) Η χρήση φυσικού αερίου σε όλα τα  αστικά λεωφορεία .

5)Η ενίσχυση των μέσων μαζικής μεταφοράς  και η δημιουργία αντικινήτρων για τη χρήση ΙΧ στις πόλεις.

6)Αντικίνητρα για την αγορά αυτοκινήτων μεγάλου κυβισμού.

7)Απόσυρση όλων των οχημάτων παλιάς τεχνολογίας.

8)Χρήση υβριδικών και  ηλεκτρικών αυτοκινήτων στο κέντρο της πόλης

Βέβαια σε περίοδο οικονομικής κρίσης οι παραπάνω προτάσεις φαίνονται ουτοπικές.